Bəs yazın gəlməsi şeir deyilmi - Ramiz Göylər yazır

29 Aprel 2022, 15:51
29 Aprel
2022
15:51
571
Şair İbrahim İlyaslının "Şeirdən ucalıqumma dünyada”adlı poeziya yaradıcılığını əhatə edən məruzəsi ətrafında düşüncələr
Deyirlər ki, İNSAN, bitkilərdən və heyvanlardan sonra Tanrının yaratdığı canlılari arasında ən mükəmməl varlıq və ən böyük möcüzəsidir. Tanrı bitkilərdən və heyvanat aləmindən fərqli olaraq insanlara danışmağı, dili verdi. Xalq şairi Ramiz Rövşənin ifadə etdiyi kimi:
İlahi, nə yaman əliaçıqsan,
bir quru nəfəsi az bildin mənə.
Yarpaqladı, çiçəklədi nəfəsim,
İlahi dil verdin, söz verdin mənə.
Beləliklə, Hələlik Tanrının yaratdıqları varlıqlar içində ən alisi insandır. Belə də deyirlər ki, Tanrının yaratdığı ən böyük möcüzə insandırsa, insanın yaratdığı ən böyük möcüzə sözdür. Yəni insan da sözdən SÖZü yaratdı.
Mövlanə Məhəmməd Füzuli sözun tərifini belə ifadə edirdi:
Xəlqə ağzın sirrini hərdəm qılır izhar söz,
Bu nə sirdir kim, olur hər ləhzə yoxdan var söz?
Bəli böyük Füzuli demiş bəs "by nə sirrdir ki, olur hər ləhzə yoxdan var söz”?
Əslində söz hələ təklikdə elə bir məna kəsb eləmir, hikmət deyil. Sözün hikməti, onun qüdrəti sözlə yanaşı bir yerdə qoşa çəkiləndə izhar olur. Sözün qüdrəti o zaman ali məqama çatır ki, özü ilə qoşa işlənir, yerində oturur, söz sərraflarının qüdrəti sayəsində öz məqamına yüksəlir. Elə ona görə də Tanrının verdiyi qabiliyyətlə insanın yaratdığı, ifadə etdiy sözdən güclü heç nə ola bilməz. Söz fövqəl gücə malikdir. Bir hikmətli söz, bir mənalı ifadə, bir bənd şeir insanı yaşada bilər, xəstəni sağalda bilər, insanın həyatını dəyişə biər.
Əksinə bir tikanlı söz, bir bənd kəsərli şeir insanı öldürə bilər. Diriykən ölü edər.
Şairə Adilə Nəzər üçün də söz hər şeydir: söz sirdir, sehrdir, gövhərdir, dürrdür, azadlıqdır, hürrdür:
Sehr sözdə olur, sirr sözdə olur,
Ən qiymətli gövhər, dürr sözdə olur.
Bu qəfəs dünyada, hürr sözdə olur,
Sözə əsir düşüb, azad çıxmışam.
Bəs şeir nədir, necə yaranır, kim yaradır?
Fikrimcə şeirin tarixi elə bəşəriyyətin tarixi qədərdir və Tanrı insana danışmaq qabiliyyəti verdiyi andan, insanın insanla ünsiyyəti yarandığı məqamdan şeirin tarixi başlayır. Çünki başqa canlılardan fərqli olaraq Tanrı insanlara digər duyğu üzvləri ilə yanaşı həm də duymaq, düşünmək, hiss və həyəcanlarını, sevinc və kədərini ifadə etmək qabiliyyəti vermişdir.
Tanrı sözün qüdrətini öz ali məqamına çatdırmaq üçün, öz bəndələrinin içərisindən bir qisminə qeyri-adi istedad verərək sözləri nəzmlə, ritmlə, ahənglə, qafiyə formasında işlətmək qabiliyyəti vermişdir ki, belə insanlara da söz qoşan,(görünür qoşma sözü də elə bu ifadədən yaranıb) söz adamı, şair, şeir yazan demişlər. Mənim qənaətimcə, şeir gözəgörünməz fövqəl bir varlıq tərəfindən, elə o varlığın vergi, istedad bəxş etdiyi insanlara-şairlərə diqtə olunan bir möcüzə, şairlik isə bu diqtə əsasında insanın ən ülvi hisslərini, duyğularını ifadə və təqdimetmə qabiliyyətidir.Və təsadüfi deyil ki, bütün zamanlarda şairlər cəmiyyətin ən mötəbər, ən nüfuzlu və hörmət sahibi üzvləri olmuşlar.
Professor Rafiq Yusifoğlu "Şeirin kasad bazarı və ya zər qədrini zərgər bilər” məqaləsində şeirdən və şairlərdən söhbət açarkən Peyğəmbərimizin kəlamlarına istinad edir: "Şeir söz kimidir. Yaxşısı yaxşı söz kimi, pisi pis söz kimidir”. (Həzrəti Məhəmməd Peyğəmbər).
Nə qədər sadə və heyrətamiz bir ifadə! Və o da sirr deyil ki, Peyğəmbərimizə də Müqəddəs Kitabımız Quran nəzmlə diqtə olunub.
Şeir haqqında Böyük Mirzə Fətəli Axundovun da maraqlı fikirləri vardır. O deyirdi: "Şeir oxucuda ən ülvi hisslər oyatmalıdır. Əgər şeir bu hissləri oyatmaq gücündə deyilsə, o sadəcə qafiyə qoşmaqdan başqa bir şey deyildir”. Böyük mütəfəkkir həmçinin deyirdi: ”Hərçənd ki, şeir nəzmlə yazılır,amma hər nəzm şeir deyildir”.
Şairlər üçün söz hər şeydir. Həyatın mənasıdır. Yaşamaq fəlsəfəsidir. Sevincdir, nəşədir, qəmdir, kədərdir.
Şeir də, insan ana bətnindən doğulan kimi doğulur. Beləliklə, şeir Tanrının şairlər vasitəsilə öz bəndələrinə ünvanladığı pıçıltıları-dualarıdır. Şeir ancaq şairlərin ifadə edə bildiyi hikmətdir. Şeir təbiətin yaratdığı əsrarəngiz gözəlliklərdir. Körpə təbəssümüdür şeir, yarpaq pıçıltısı, bulaq zümzüməsidir. Qartalın baxışıdır şeir, göy qurultusu, şimşək nərəsi, şəlalənin səsi, dağ çayının qıjıltısıdır. Şeir həm də qeyri-adi bir aləmdir. Sən onun orbitinə düşdünsə, bu orbitdən çıxa bilməyəcəksən. Çünki onun xislətində elə bir cazibə qüvvəsi var ki, səni özunə çəkməkdə davam edəcək və heç vaxt özündən kənar etməyəcəkdir. Və Ay Yer ətrafında dövrə vurduğu kimi sən də elə şeirin ətrafında dövrə vuracaqsan. Sonsuzluğadək. Və sən onun ətrafında dövrə vurduqca durulacaqsan, təmizlənəcəksən, paklaşacaqsan , ağappaq qar kimi, ülviləşəcəksən,ən gözəl dualar kimi. Yaxşılıqlara, xeyirxahlıqlara, ən xoş əməllərə köklənəcəksən. Dünya birləşəcək, bütövləşəcək sənin üçün. O dünya, bu dünya olmayacaq, elə bir dünya olacaq. Həyatsa əbədi.
Və çox qəribədir analar övladlarını ən çox gecə dünyaya gətirdiyi kim, şeirlər də şairlər tərəfindən gecələr dünyaya gətirilir. Bu da bir müəmma, bir hikmətdir.
Yaradıcılığını araşdırdığım çağdaş poeziyamızın ünlü xanım nümayəndələrindən bir olan Cığatel xanıma görə "şeir pıçıltıyla gəlir, göydən,"mələklərin qanadında” və sinənə dolaraq muncuq kimi ağ varaqların üzərinə səpələnir”. Bəli, şeir Allahın mələklər vasitəsilə şairlərə göndərilən pıçıltılardır və şair də haqq adamıdır. Bu pıçıltıları haqqa tapınan insan deyə bilər:
Şair haqqın kalamı, şair haqqın mirzəsi,
Kimsə eşidə bilməz şair eşidən səsi.
Mənim şeir yazmağım Allahın möcüzəsi,
Mələklər pıçıldayır, qulağıma söz deyir,
Mən şeir yazmıram ki, şeir məni yaz deyir.
Və ya
Şair İbrahim İlyaslıdan bircə bənd:
Mənim vecsiz dünyanın bir kəsiylə işim yox,
Mən haqqa tapınmışam-mənim Allah varımdı.
Mən yazanlar şeir yox, Tanrının möcüzəsi –
Ağaca, daşa, suya, oda məktublarımdı!
Çox qəribədir. Müxtəlif zamanlarda, iki fərqli şair tərəfindən yazılmış bu iki bənd şeir onlara göydən gəlməyibsə, Allahın möcüzəsi deyilsə. bəs onu necə adlandıraq? Akif Səmədsə şeir yazmağını görün necə ifadə edir:
Yamacdan dərilirəm,
Yay kimi gərilirəm.
Mən ölüb-dirilirəm,
Qardaş, mən şeir yazmıram.
Tanrı şeiri hərəyə bir cür diqtə edir. Kİmə qəzəl, kimə qoşma, kimə gəraylı, kimə rübai, kimə müxəmməs, kimə də satira formasında.
Şeyx Nizami Gəncəvi poeziyanın dili ilə Xəmsəni yaradaraq, dünya poeziya xəzinəsini zənginləşdirməklə, doqquz əsrdir ki, bu əsərləri ilə dünyanın poeziya bilicilərini heyrətləndirməkdədir.
Mövlana Məhəmməd Füzuli "Leyli və Məcnun” poemasını yaratmaqla qəzəlin dili ilə şərqin ən möhtəşəm məhəbbət əsərini yaratdı.
Seyyid İmadəddin Nəsim "Həqq mənəm, həqq məndədir, həqq söylərəm”- deyərək qəzəlin dili ilə insanı ali məqama ucaltdı.
Bir əlyazması qalmamış, bütün külliyatı tarımar olmuş Molla Pənah Vaqifin qoşma və müxəmməsləri sözün qüdrəti nəticəsində zərb məsəllərə çevrilib dildən -dilə gəzərək zamanın sərhədlərini aşmaqdadır.
Mirzə Ələkbər Sabirin satirası yüz ildir ki, öz aktuallığnı itirmədən bu gün də zamanla səsləşməkdədi.
Tanrınının verdiyi fitri istedad və vergi sayəsində yazmaq-oxumaq biməyən Aşıq Ələsgər öz qoşmalarını, gəraylılarını, dödaqdəyməzlərini, dildönməzlərini, təcnislərini yaratmaqla əslində aşıq şeirinin mğcüzələrini və bütövlükdə sistemini yaratmış oldu.
Qəribədir! Müqəddəs kitabları oxuyanda insan nə qədər mənən zənginləşirsə, saflaşırsa, şeir də elədir. Onu, oxuduqca, yazdıqca durulursan, bəyazlaşırsan, paklaşırsan. Dediklərimə Xalq Şairi Nəriman Həsənzadənin bircə bəndini misal gətirmək istəyirəm:
Şeir yazdığım gün məğrur oluram,
İlham ki, xəfifcə sinəmə dolur,
Bir şeh damlasıtək büllur oluram,
Dünya dünyada yox, məndə əks olur.
Akif Səməd də eynən Nəriman Həsənzadə kimi deyirdi:
Bir qarışqa yuvasına dən daşıyıram,
Saçaqlanar, sünbüllənər barmaqlarım da.
Neçə əsri birdən-birə mən yaşayıram,
Hadi, Müşfiq qəbir tapar barmaqlarımda.
Ancaq "Şair olmaq həm də zülümdür”. (İbrahim İlyaslı) Böyük şairimiz Səməd Vurğun deyirdi:
Nemətsə də gözəl şeir,
Şair olan qəm də yeyir.
Xalq Şairi Zəlimxan Yaqub öz sələfinin hikmətini davam edirərək:
Şair dağ çayıdır başı bəlalı,
Başını o daşa,bu daşa çırpar .
Olmaqçün xalqının dərdindən halı,
Başını tarixə, yaddaşa çırpar.
Ancaq şeir təkcə insanın duyğularını riqqətə gətirmir. O həm də tikandır, neştərdir, nizədir. Batanda çıxmaq bilmir. Şairlər zaman-zaman şeriləri ilə dövrününü bütün eybəcərliklərini, ağrı və əzablarını aləmə car eləməklə sözdən silah kimi , qamçı kimi, süngü, güllə kimi istifadə etmişlər. Yenə də Zəlimxan Yaquba istinad etməli oldum:
Ovu quşun caynağından saldırar,
Hökmü ilə çay dayanar, sal durar.
Söz yıxanı Tanrı çətin qaldırar,
Şillə sözdü,yumruq sözdü, pəncə söz.
Elə buna görə də onların boynu vurulmuş, dərisi soyulmuş, güllələnmiş, zindanlara atılmış, sürgünlərə göndərilmişdir. Əli köməyə, sözü ünvana çatmayanda gücləri özlərinə çatır şairlərin. Xalq şairi Vahid Əziz demiş:
Gedəcəyəm göylər məni çağırır.
Daha yerdə qalmaq olmur əzizim.
Mərhum şairimiz Məmməd Dəmirçioğlu deyirdi:
Üzü göyə bir qəribəm, gəlibdi Karvan gedirəm.
Şeir onu duyan, hətta bəzən onu duymayan insana belə güclü təsir edir.
Doğrudur hələ 850 il bündan öncə oğlu Məhəmmədə xitabən Şeyx Nizami deyirdi;
Şeirdən ucalıq umma dünyada,
Bil ki, Nizamiylə qurtardı o da...
Lakin bu Böyük Dahidən 850 il sonra onun əksinə olaraq Xalq şairi Hüseyn Arif sanki Nizamiyə xitabən:
"Neçə ki, həyat var şeir də vardır”... deməklə şeirin və təbii ki, onu ifadə edən şairin əbədiyyətəcən mövcud olacğı bir gerçəkliyin möhrünü vurmuş oldu.
Və budur yaz gəlir... "Bəs yazın gəlməsi şeir deyilmi”?...
Deməli yeni şairlər və yeni şeirlər yaranacaq.
Ramiz Göylər ,
AYB-nin üzvü
Xəbər lenti
-
16:31Hikmət Hacıyev: “Ermənistan 30 il ərzində işğal siyasəti aparsa da, Azərbaycan səhifəni çevirməyə hazırdır”
-
16:24Regional sabitliyə REGİONAL LİDERLƏ - "Qafqaz evi" ideyası reallaşır
-
13:51“Paşinyan belə reallığı qəbul edib, amma Əli Kərimli, Tofiq Yaqublu yox…” – DEPUTATDAN SƏRT SÖZLƏR!
-
11:46Sabirabadda "Səyyar Soft təlimlər" layihəsi həyata keçirilib
-
11:22Qarabağ erməniləri ilə danışıqları Azərbaycan tərəfindən kim aparır?
-
11:16Azərbaycan Gənc Tamaşaçılar Teatrında “Balaca Kişilər” tamaşası oynanılacaq
-
15:31Ulu öndər Heydər Əliyevin 100 illiyinə həsr olunmuş “Uğurlu neft strategiyası” adlı tədbir keçirilib.
-
11:58Tanınmış aparıcı, müənni Naid Şadxan bütün əyləncəli proqramlarını ləğv etdi
-
09:04“Dəniz Mall”-da “Sağlam olaq – Donor olaq” şüarı altında qanvermə aksiyası təşkil olunacaq
-
19:09“Aqroservis” ASC gübrənin satış qiymətində endirim edib
-
19:08Mina qurbanları və Azərbaycan vətəndaş cəmiyyəti təmsilçiləri BMT-yə birgə müraciət ünvanlayıblar
-
15:07Terror təşkilatçıları öz layiqli cavablarını alacaqlar - ƏLİ HÜSEYNLİ
-
14:49Aqrar Xidmətlər Agentliyinin sədr müavini Cəfər Məhərrəmov Hacıqabulda vətəndaşları qəbul edib
-
14:08Ermənistan silahlı qüvvələrinin “Tor” ZRK-sının məhvedilmə GÖRÜNTÜLƏRİ - VİDEO
-
14:04“Qisasımız ağır olacaq!” – Elşən Musayev
-
13:24“Fuad Qəhrəmanlının lideri Azərbaycan siyasətinin ən vicdansız nümayəndəsidir” MİLLƏT VƏKİLİ MÜNASİBƏT BİLDİRDİ
-
12:28“SSRİ qanla bərpa ediləcək” iddiası - Putinin deputatını kim danışdırır?
-
18:01Yeni təhsil portalı fəaliyyətə başladı-Edutime.az
-
15:50Millət vəkili Ramil Həsən Ucarda növbəti xoşməramlı aksiyaya start verdi
-
15:01“Bilik günü” münasibəti ilə İrsi qan xəstəliyindən əziyyət çəkən uşaqlara hədiyyələr təqdim olundu
-
18:58“Gətirdiyin, bəxş etdiyin demokratiya bax budur, əlahəzrət Amerika!”
-
15:01“Gənc Mülki Müdafiəçilər” düşərgəsinə yekun vurulub
-
09:30Hərbçimiz həlak oldu
-
16:58ASAN könüllülərindən növbəti səhnə işi
-
15:39ADAU-da 15 Sentyabr – Bilik Günü qeyd olunub
-
14:13QHT-lərə ayrılacaq qrant məbləğinin yuxarı həddi müəyyənləşdi
-
11:25Jurnalistlərin məktəbə tələsən birinciləri
-
10:58Xarici ölkələrin Baş prokurorları Fəxri Xiyabanı və Şəhidlər Xiyabanını ziyarət edib
-
09:28Xocalı, Xankəndi, Xocavənd və Qarabağın digər rayonlarından olan məcburi köçkünlər dünya ictimaiyyətinə müraciət ünvanlayıblar
-
19:53Hacıqabulda Aqrar İnnovasiya Festivalı keçirilib
-
15:35Taxıl biçininin təşkili ilə bağlı müsabiqənin qalibləri mükafatlandırılıb
-
15:22“Sərgilədiyi namərdliklərlə heç nəyə nail ola bilməyəcək” - DEPUTAT MÜNASİBƏT BİLDİRDİ
-
11:31Heç bir qüvvə mədəniyyətin inkişafına xidmət edən prosesin qarşısında maneəyə çevrilə bilməz — TƏHLİL
-
11:12"YAŞAT" Fondu tələbə adını qazananlara bu il də dəstək göstərir
-
16:00Millət vəkili Qənirə xanım Paşayeva Fəxri Üzv seçildi
-
11:39Ucalığa darıxan Nicat...
-
11:00DTX dövlətlərarası şəbəkəni ifşa etdi: Ekstremist qruplara çatdırılan milyonlar...
-
17:56“Aqroservis” ASC-nin sədri Elmin Rəhmanov Xaçmazda vətəndaşları qəbul edib
-
15:34İranlı general Bakıdan Ermənistanı ittiham etdi - Tehranla əlaqələr düzəlir?
-
16:59“Mənim Yuri Qaqarin olmaq şansım daha çoxdur, nəinki sənin iqtidar olmaq şansın.” - DEPUTAT
21 Sentyabr 2023
20 Sentyabr 2023
19 Sentyabr 2023
18 Sentyabr 2023
17 Sentyabr 2023
16 Sentyabr 2023
15 Sentyabr 2023
14 Sentyabr 2023
13 Sentyabr 2023
12 Sentyabr 2023
11 Sentyabr 2023
Digər xəbərlər
-
MANŞET, MƏDƏNİYYƏT
Prezident yeni mədəniyyət naziri təyin etdi
-
MƏDƏNİYYƏT
Anar Kərimov vəzifəsindən azad edildi
-
GÜNDƏM, MƏDƏNİYYƏT
YARAT “Multiperspektivdə” adlı yeni qrup sərgisini elan edir
-
MƏDƏNİYYƏT, SOSİAL
Tbilisidə tanınmış Azərbaycan rəssamı Aida Mahmudovanın “Cənnət Gözləyə Bilər” adlı sərgisi açılıb
-
MƏDƏNİYYƏT
Şair Yafəs Türksəs vəfat etdi
-
MƏDƏNİYYƏT
“Vətən müharibəsinin memarı” kitabı işıq üzü gördü
-
GÜNDƏM, MƏDƏNİYYƏT
Tanınmış psixoloq Xatirə Səfərova "Humay" Milli Mükafatı ilə təltif edildi - FOTOLAR
-
MƏDƏNİYYƏT
Anar Kərimov: "Mingəçevir Dövlət Dram Teatrı ilə bağlı araşdırmalar davam edir"
-
MƏDƏNİYYƏT
Əziz anan Azərbaycan səni heç vaxt unutmayacaq! - Qənirə Paşayeva yazır