“Müstəsnalıq ideyası başqa mədəniyyətlərdə olub, amma...”

Sonuncu Ukrayna hadisələri ilə bağlı insanların bir-birinə verdiyi sualların çoxu təxminən bu cür ümumiləşdirilə bilər: Rusiya durduğu yerdə niyə Ukraynaya hücum etdi?
Məlum olur ki, milyonlarla auditoriyası olan blogerlərdən tutmuş, BMT-nin baş katibinə qədər, çoxları son anacan Rusiyanın Ukraynaya girəcəyinə inanmırmış. Onları qınamalı deyil, çünki Rusiyanın Ukraynaya qarşı irəli sürdüyü iddialar, həqiqətən də, mənasız, hətta absurd görünürdü. NATO təhdidi, rusların sıxışdırılması, millətçilərin meydan sulaması və s. kimi əsassız bəyanlara söykənib qanlı müharibəyə başlamaq ağıl karıdırmı? Borşu rus mətbəxinə aid edən kulinariya kitabını yasaqladığına görə Ukraynanı faşist dövləti elan edib, türklər demiş, özünü qaza gətirməyin adı nədir?
Amma və lakin, bilməliyik ki, səbəb və nəticə sadəcə fəlsəfi kateqoriyalar deyil və səbəbiyyət prinsipi bütün zamanlar üçün keçərlidir. Elə isə, Rusiyanın Ukraynaya hücumunu şərtləndirən nədir? Əsl səbəbdən söhbət gedir, Solovyov və Skobeyeva kimi propaqanda bülbüllərinin söylədiklərindən yox.
Məsələnin kökü dərindədir, dostlar!
Hər şey 16-cı əsrdə yaşamış pskovlu keşiş Filofeydən başlayıb. Həmin Filofeydən ki, İvan Qroznının atası III Vasiliyə yazdığı məktubla tarixdə qalıb. III Vasili, bildiyimizi kimi, «rus torpaqlarını toplayan» çar epiteti ilə məşhurdur.
Filofeyin çara yazdığı məktubu internetdən tapıb oxumaq olar, belə dini mistisizm janrında yazılmış adi məktubdur. Amma şeytan təfərrüatda gizlənir: maraqlıdır ki, Moskva çarına yazılan məktubda nə Moskvanın adı keçir, nə Rusiyanın. Əvəzində «Romey (yəni Roma» çarlığı» ifadəsi işlənir.
Rahib Filofey rusları «erməni xəstəliyi»nə yoluxdurmuş adam, Rusiyanın bütün fəlakətlərinin banisi sayıla bilər. O, «Müqəddəs Roma» analogiyasından çıxış edərək rus dövlətini üçüncü Roma çarlığı elan edir, tamamilə cəfəng mülahizələrə söykənərək, ruslara yer üzündə xüsusi missiya yerinə yetirdikləri barədə yalan-palan təlqin edir, müstəsnalıq hissləri aşılayır. Nəticə etibarilə bu ideyalar rus dövlətinin rəsmi idelogiyasına çevrilir.
Müstəsnalıq ideyası başqa mədəniyyətlərdə olub, amma heç yerdə Rusiyadakı qədər ifrat şəkil almayıb, bütün hallarda özünü apriori doğru sayan bir zehniyyətə çevrilməyib.
Rus ədəbiyyatında, folklorunda, xüsusən də, dini kəsimin dilində bir «Müqəddəs Rusiya» ibarəsi var ki, hər yerdə işlədirlər. «Müqəddəs Rusiya» dedikdə Tanrının seçdiyi metafizik məkan nəzərdə tutulur, belə Avalon və ya Çənlibel kimi bir yer. «Yeni Yerusəlim», «Yeni İsrail», «Məsih çarlığı», «Səma Yerusəlimi» – bütün bunlar «Müqəddəs Rusiya»nın hər fürsətdə zikr edilən adlarıdır. Yəni təvazökarlıqdan əziyyət çəkmir «müqəddəs məkan»ın «seçilmiş» insanları. Heç bir xalqda, heç bir mədəniyyətdə bu cür qeyri-rasional diskursun analoqu yoxdur.
«Böyük xalq inanmalıdır ki, dünyanı yalnız və yalnız o xilas edə bilər; xalqlara rəhbərlik etməli, onları özündə birləşdirib, son hədəfə doğru aparmalıdır» – İstanbulu almaq arzusu gözündə qalan Dostoyevskinin sözləridir. Dostoyevski də «rusçuluq» dininin adeptlərindəndir, özünü yer üzünün əşrəfi sayan zehniyyətin yetirməsidir.
İş bununla bitmir.
«III Roma» ideyası iflasa uğrayandan sonra yeni simulyakr axtarışına çıxan «yeniyerusəlimlilər» bu dəfə «slavyanofilçilik» ideyasına tapınmağa qərar verdi. İçlərində tatardan azma Aksakovun və Dostoyevskinin də yer aldığı slayanofillər «xüsusi mədəniyyət tipi», «Rusiyanın öz yolu», «ayrıca sivilizasiya», «icma şüuru», «rus ruhunun dirçəlişi», «slavyan birliyi» və s. kimi ibarələrlə dolu bir ritorikadan istifadə edirdilər.
Amma çox keçmədi, hər yerdə hər şeyə müdaxilə edən, «səni sevəcəyəm sən sevməsən də» prinsipi ilə xalqları zorla xoşbəxt eləməyə çalışan Rusiya, demək olar, bütün slavyan xalqlarını özünə düşmən elədi. Slavyanofilçilik ideyası, istər-istəməz, öz məntiqi sonluğuna çatdı.
Sözügedən zehniyyətin sonuncu fişkası «russkiy mir» ideyasıdır. «Russkiy mir» – yüz illərə dayananan müstəsnalıq zehniyyətinin yeni şəkli, xortlamış variantıdır. Hər şeydən əli üzülmüşlüyün ifadəsi, bütün dünyanı atom bombası ilə təhdid edən aqressiv təzahürüdür. Qatı millətçilik, konspirologiya, qərb düşmənçiliyi, çox zaman özlərinin də izah edə bilmədiyi doqmatizm və fetişizm – bu ideyanın tapındığı dəyərlər bunlardır. Mahiyyəti etibarilə «russkiy mir» ideyası zaman-zaman şəkildən-şəklə düşən əvvəlki müstəsnalıq ideyalarından heç nəylə fərqlənmir, eyni nəqaratı başqa-başqa havalarda çalmaq praktikasını davam etdirir.
Məlumunuz olsun ki, «russkiy mir» konsepti Rusiya Federasiyası dövlətinin rəsmi doktrinasıdır. Bu ideyaya görə «rus dünyası» sivilizasiyasının mayasını rus, belorus və ukrain xalqlarının birliyi təşkil edir. Bu üç komponentdən bir olmadan «rus dünyası» konsepti mənasını itirir.
Ona görə, Rusiyanın Ukraynaya hücum etməsi yalnız zaman məsələsi idi. Yəni bu, baş verməyə bilməzdi. Hər şey Çexovun dəfələrlə sınaqdan çıxmış məşhur formulu əsasında oldu. Xatırladaq: «Pyesin əvvəlində divardan tüfəng asılıbsa, sonunda mütləq atəş açacaq».
Yeri gəlmişkən, sözügedən anlayış – müxtəlif dövrlərdə necə adlanmasından asılı olmayaraq – öz daxili strukturu etibarilə bir dini inanc sistemi, hətta sekta kimi formalaşdırılıb. Göründüyü kimi, bu sistemin öz abstrakt idealı, öz peyğəmbəri, həvariləri, imamları və adeptləri var. Və bu adeptlərdən bizdə də var. Onları tez-tez görürük, hər vəchlə təcavüzə, irticaya haqq qazandırmağa, haqsız tərəfin əl-üzünü yumağa çalışan, Roma papasından daha çox xristian olmağa həvəs göstərən sənətkarlardır bunlar. Mən hələ 5-ci kolon və muzdla mövqe sərgiləməli olanlar haqqında danışmıram. Onları dərdi başqadır və bu barədə ayrıca danışmaq lazım. Hələlik isə, həşəmətli Toynbidən misal gətirməklə kifayətlənmək istəyirəm, çünki mövzumuz başqadır. Toynbi «Sivilizasiya tarix məhkəməsi qarşısında» əsərində dolaysı ıilə onlardan söz açır. O, yazır ki, özündən güclü dövlətin hərbi və itisadi basqısına məruz qalan istənilən cəmiyyətdə iki cərəyan formalaşır: İrodizm və zelotizm. İkincilər ənənəvi həyat tərzini qoruyub-saxlamağa çalışanlardır. İrodçular isə, Bibliyadan tanıdığımız İrod (Herod) kimi yadellilərə qucaq açan, öz qövmünün maraqlarını satan kollaborasionistlərdir.
Dediyim kimi, bu ayrı söhbətin mövzusudur. Ona görə, Ukrayna ətrafında baş verənlərlə bağlı sadəcə sonuncu ştrixi əlavə etmək istəyirəm.
Ukraynanı xarabazara çevirib, «denasifikasiya» işləri aparmaq istəyənlər kimdir? Onların ilhamçısı, ideya dəstəkçisi kimdir? Eşitməmiş olmazsınız – İvan İlyin, müasir Rusiyanın Filofeyi.
Bu həmin İvan İlyindir ki, ismi qonşu ölkənin bütün isteblişmentinin dilinin əzbəridir. Hər il Peterburqda «İlyin oxu günləri» keçirilir, heykəlləri qoyulur, adına medallar, mükafatlar təsis edilir. Ən üst səviyyədə «Russkiy mir»dən söhbət düşəndə mütləq İlyindən sitatlar gətirilir. Bu, həmin İlyindir ki, faşistlər Almaniyada hakimiyyətə gələndə onlara elmi üslubda «Nasional-sosializm. Ruhun dirçəlişi» adlı böyük bir mədhiyyə, Hitlerə təmtəraqlı bir təbriknamə yazmışdı. Xatırladım ki, bu sənətkar Rusiyadan savayı heç yerdə böyük hörmət sahibi deyil. Yerin altından da, üstündən də xəbər verən «Britannik»də ümumiyyətlə adı keçmir.
İndi denasifikasiya aparılmalı olan yer Ukraynadımı sizcə?
Etimad Başkeçid
Material Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə hazırlanmışdır. İstiqamətin kodu 6.3.4

Xəbər lenti
-
18:46Vitali Balasanyan da HƏBS OLUNDU
-
17:24Region gəncləri Anım Günündə şəhidlərimizi ehtiramla yad edib
-
10:18Mənəvi dəyərlərin təbliğində media və QHT-lərin rolunun artırılması konfransı keçiriləcək
-
15:27Şəhid Turalın məktubu
-
15:25Türk Dövlətləri Təşkilatı Kənd Təsərrüfatı Nazirlərinin 2-ci iclası çərçivəsində ikitərəfli görüşlər keçirilib
-
14:19Pulunuzun etibarlı artımı üçün nə etməli?
-
12:22TDT-nin Kənd Təsərrüfatı Nazirlərinin II Toplantısının iştirakçıları Fəxri Xiyaban və Şəhidlər Xiyabanını ziyarət edib
-
12:21“Xalq oyunları, sağlam gələcək” layihəsi icra olunur – FOTOLAR
-
19:55Bakıda Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) kənd təsərrüfatı üzrə İşçi Qrupunun 3-cü iclası keçirilib
-
12:14İrsi qan xəstəliyindən əziyyət çəkən uşaqlar üçün qanvermə aksiyası təşkil olunub
-
11:26Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin aparat rəhbəri Azad Cəfərli Kürdəmirdə vətəndaşları qəbul edəcək
-
11:19HABER GLOBAL 5 yaşında - VİDEO
-
16:45Pambıqçılığa həsr olunmuş tarla seminarı keçirilib
-
15:36Aylıq 539 manata tam təmirli mənzillər
-
12:47“CƏNAB!!!”- Elşən Musayevin yazısı
-
12:44“YAŞAT” Fondu tərəfindən dəstək tədbirləri davam edir
-
16:31Hikmət Hacıyev: “Ermənistan 30 il ərzində işğal siyasəti aparsa da, Azərbaycan səhifəni çevirməyə hazırdır”
-
16:24Regional sabitliyə REGİONAL LİDERLƏ - "Qafqaz evi" ideyası reallaşır
-
13:51“Paşinyan belə reallığı qəbul edib, amma Əli Kərimli, Tofiq Yaqublu yox…” – DEPUTATDAN SƏRT SÖZLƏR!
-
11:46Sabirabadda "Səyyar Soft təlimlər" layihəsi həyata keçirilib
-
11:22Qarabağ erməniləri ilə danışıqları Azərbaycan tərəfindən kim aparır?
-
11:16Azərbaycan Gənc Tamaşaçılar Teatrında “Balaca Kişilər” tamaşası oynanılacaq
-
15:31Ulu öndər Heydər Əliyevin 100 illiyinə həsr olunmuş “Uğurlu neft strategiyası” adlı tədbir keçirilib.
-
11:58Tanınmış aparıcı, müənni Naid Şadxan bütün əyləncəli proqramlarını ləğv etdi
-
09:04“Dəniz Mall”-da “Sağlam olaq – Donor olaq” şüarı altında qanvermə aksiyası təşkil olunacaq
-
19:09“Aqroservis” ASC gübrənin satış qiymətində endirim edib
-
19:08Mina qurbanları və Azərbaycan vətəndaş cəmiyyəti təmsilçiləri BMT-yə birgə müraciət ünvanlayıblar
-
15:07Terror təşkilatçıları öz layiqli cavablarını alacaqlar - ƏLİ HÜSEYNLİ
-
14:49Aqrar Xidmətlər Agentliyinin sədr müavini Cəfər Məhərrəmov Hacıqabulda vətəndaşları qəbul edib
-
14:08Ermənistan silahlı qüvvələrinin “Tor” ZRK-sının məhvedilmə GÖRÜNTÜLƏRİ - VİDEO
-
14:04“Qisasımız ağır olacaq!” – Elşən Musayev
-
13:24“Fuad Qəhrəmanlının lideri Azərbaycan siyasətinin ən vicdansız nümayəndəsidir” MİLLƏT VƏKİLİ MÜNASİBƏT BİLDİRDİ
-
12:28“SSRİ qanla bərpa ediləcək” iddiası - Putinin deputatını kim danışdırır?
-
18:01Yeni təhsil portalı fəaliyyətə başladı-Edutime.az
-
15:50Millət vəkili Ramil Həsən Ucarda növbəti xoşməramlı aksiyaya start verdi
-
15:01“Bilik günü” münasibəti ilə İrsi qan xəstəliyindən əziyyət çəkən uşaqlara hədiyyələr təqdim olundu
-
18:58“Gətirdiyin, bəxş etdiyin demokratiya bax budur, əlahəzrət Amerika!”
-
15:01“Gənc Mülki Müdafiəçilər” düşərgəsinə yekun vurulub
-
09:30Hərbçimiz həlak oldu
-
16:58ASAN könüllülərindən növbəti səhnə işi
Digər xəbərlər
-
GÜNDƏM, TƏHLİL
“InvestAZ”-dan dünya maliyyə bazarları ilə bağlı həftəlik analiz
-
GÜNDƏM, MANŞET, TƏHLİL
“Heydər Əliyev doğma Vətənin xilası naminə misilsiz fədakarlıq nümayiş etdirdi” - QURTULUŞ GÜNÜ
-
TƏHLİL, SOSİAL
“Heydər Əliyev Azərbaycanın qurtuluşuna imza atan böyük şəxsiyyətdir” - DEPUTAT
-
GÜNDƏM, MANŞET, TƏHLİL
“Şuşada imzalanan Bəyannamə iki qardaş ölkə arasında tarixi münasibətlərin yeni mərhələsinin əsasını qoydu” - TƏHLİL
-
GÜNDƏM, TƏHLİL
“Laçın rayonda nəzarət-keçid məntəqəsinin yaradılması yalnız siyasi deyil, eyni zamanda, iqtisadi əhəmiyyətə malikdir” - TƏHLİL
-
TƏHLİL, SİYASƏT
Azərbaycanla Gürcüstanın müttəfiqlik səviyyəsinə yüksələn strateji tərəfdaşlıq əlaqələri
-
MANŞET, TƏHLİL
Azərbaycan-Tacikistan əlaqələri ölkəmizin Mərkəzi Asiya dövlətləri ilə münasibətlərində önəmli yer tutur
-
TƏHLİL
Qafqazın elektroenergetika mərkəzi kimi Mingəçevir şəhərinin yeni dövrü başlayır – TƏHLIL
-
GÜNDƏM, TƏHLİL
“Ali Baş komandan yüksək tribunadan bir daha bəyan etdi ki, Azərbaycan sülh danışıqlarına sadiqdir” – TƏHLİL