“Putin NATO”sundan çıxan Özbəkistan Bakı ilə hərbi ittifaq qurmaq yolunda

24 İyun 2022, 11:57
24 İyun
2022
11:57
451
Orta Asiyanın mühüm ölkələrindən biri olan Özbəkistanla hərbi əməkdaşlığın perspektivləri necə qiymətləndirilir
Prezident İlham Əliyevin Özbəkistana səfərində bir sıra iqtisadi və humanitar sazişlərlə bərabər iki ölkə arasında hərbi və hərbi-texniki sahədə əməkdaşlığı inkişaf etdirmək barədə saziş də imzalanıb. Bəzi ekspertlərə görə, hələlik ilkin addımlar atılsa da, istiqamət hərbi müttəfiqliyə doğru gedir. Hər iki ölkə qarşılıqlı olaraq bunda maraqlıdır. Bu isə o deməkdir ki, gələcəkdə Azərbaycanla Özbəkistanın hərbi müttəfiq olmaları tamamilə mümkündür.
Maraqlıdır ki, 1997-ci ildə yaradılmış GUAM hərbi ittifaq olmasa da, 1999-cu ildən 2005-ci ilədək Özbəkistan da bu təşkilata üzv olub. Bundan əlavə, Özbəkistan 15 may 1992-ci il tarixində əsası qoyulmuş Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına üzv olmuşdu. Bu ölkə əvvəllər də KTMT-də üzvlüyünü dayandırmışdı (1990-cı ildən 2000-ci ilin ortalarına qədər).
2006-cı ildə isə respublika rəhbərliyi KTMT-də üzvlüyünü bərpa etmək qərarına gəldi. 2006-cı ilin dekabrında Özbəkistanın o zamankı prezidenti İslam Kərimov bu barədə sərəncam verdi, 2008-ci ildə ölkə parlamenti sənədi ratifikasiya edib. Ölkənin KTMT-yə qayıdışı respublika rəhbərliyi ilə Qərb ölkələri arasında münasibətlərin pozulmasından sonra baş vermişdi. Özbəkistan formal olaraq KTMT-nin üzvü olsa da, təşkilatın fəaliyyətində heç bir fəallıq göstərmədi, onun xətti ilə həyata keçirilən hər hansı tədbirə qatılmaqdan, birgə hərbi təlimlərdə iştirakdan imtina etdi. Özbəkistan KTMT üzvü olarkən dövlət başçılarının və müdafiə nazirlərinin görüşlərində ya ümumiyyətlə, iştirak etmirdi, ya da burada qəbul edilmiş qərarları imzalamırdı. Ölkənin KTMT-də üzvlüyünü dayandırmasını Rusiyanın bu respublikanın ABŞ-la əlaqələrinin güclənməsi və öz ərazisində Amerika hərbi bazasının yerləşdirilməsi planı ilə əlaqələndirirdi. Özbəkistan indi faktiki Azərbaycan kimi bloklara qoşulmayan ölkədir və ikitərəfli əməkdaşlığa önəm verir.
Qeyd edək ki, son illər bu ölkənin qardaş Türkiyə ilə də əlaqələrində ciddi irəliləyiş var. Beləliklə, Orta Asiyanın mühüm ölkələrindən biri olan Özbəkistanla hərbi əməkdaşlığın perspektivlərini necə qiymətləndirirsiz?
Bu sualla ekspertlərə müraciət etdik.

Elşən Musayev
Demokratik Maarifçilik Partiyasının sədri, deputat Elşən Musayev öncəliklə Azərbaycan Prezidentinin Özbəkistana etdiyi səfərə toxundu: "İlk öncə qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin Özbəkistana səfəri zamanı yaşanan müsbət olaylar, demək olar ki, bütün sahələr üzrə imzalanan sənədlər və perspektivlə bağlı nəzərdə tutulan layihələr həm iki ölkə arasındakı xoş münasibətlərin göstəricisidir, həm də regionda sülh və təhlükəsizliyi dəstəkləyən dövlətlərin vahid iradəsinin təcəssümüdür. Bilirsiniz ki, bu səfər zamanı geniş müzakirələr aparıldı və həmin müzakirələrin yekun nəticəsi olaraq bağlanan sazişlərin biri də hərbi və hərbi-texniki sahədə əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi barədə idi.
Təbii ki, hərbi və təhlükəsizlik məsələləri bütün ölkələr kimi Azərbaycan və Özbəkistan üçün də əsas prioritetlərdən birini təşkil edir və bu münasibətləri gələcəkdə daha dərin hərbi müttəfiqlik səviyyəsinə çatdırmaq mümkündür. Özbəkistanın indiyə qədər GUAM və KTMT-də üzvlüyü olub. Düzdür, GUAM hərbi ittifaq deyildi, amma maraqlıdır ki, elə KTMT-də də Özbəkistanın iştirakı demək olar ki, formal xarakter daşıyıb. Daha dəqiqi, İslam Kərimovun zamanında Özbəkistan KTMT üzvlüyünə Qərbin soyuq münasibətinə cavab olaraq girmişdi. Yəni bu bir jest idi və KTMT-yə olan isti münasibətdən irəli gəlmirdi. Ona görə də təşkilatın illər boyunca düzənlənən hərbi təlimlərində və tədbirlərində iştirak etmədi. İndi isə Özbəkistan yeni strategiyalar üzərində çalışır və həmin strategiyanın əsas hədəflərindən biri Azərbaycanla isti münasibətlər qurmaqdır. Təməl artıq qoyulub. Cənab Prezidentin Özbəkistana səfəri olduqca uğurlu keçdi. Perspektiv son dərəcə işıqlı görünür.
Digər diqqət çəkən məqam isə Özbəkistanın sürətlə Türkiyəyə də yaxınlaşmasıdır və bu, olduqca müsbət haldır. Çünki Türkiyə ilə Azərbaycanın Özbəkistanla paralel fonda isti münasibət qurması, hər üç dövlətin bərabərliyi gücü birə-beş artıracaq və strateji mövzularla bağlı vahid fikrin ifadə olunmasına, vahid iradənin ortaya qoyulmasına xidmət edəcək.
Bir daha xüsusi vurğu ilə qeyd etmək istəyirəm: Azərbaycan və Özbəkistan arasındakı qardaşlıq münasibəti olduqca böyük perspektivlər vəd edir. Hərbi sahədəki yaxınlaşma isə həmin perspektivlər sırasında ən cəlbedici istiqamətlərdən biridir".

Şəhla Cəlilzadə
Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin əməkdaşı, beynəlxalq münasibətlər üzrə şərhçi Şəhla Cəlilzadə çox önəmli məsələlərə aydınlıq gətirdi: "Özbəkistan Mərkəzi Asiyada Rusiyaya ”kafa tutan" yeganə ölkədir və məhz burada 2001-2005-ci illərdə ABŞ-ın hərbi hava bazası yerləşib. Məhz bundan az öncə (1999-da) Özbəkistan Rusiyanın rəhbərlik etdiyi hərbi təşkilat olan KTMT-də üzvlükdən imtina etmiş və GUAM-a qatılmışdı. Lakin Rusiyanın təzyiqi ilə Özbəkistan hökuməti 2005-ci ildə GUAM-ı tərk etmiş, ABŞ hərbi bazasının fəaliyyətini dondurmuş və təkrar 2006-dan etibarən KTMT-yə üzv olmuşdu. Lakin bildiyimiz kimi, Özbəkistan və Qırğızıstan arasında sərhəd, su və bir sıra digər məsələlərlə bağlı mövcud olan regional qarşıdurmada Rusiya qırğızlara dəstək verir və hətta Qırğızıstanın cənubunda hərbi baza da yaratmışdır. Təsadüfi deyil ki, qırğızlar və özbəklər arasında milli zəmində dava da məhz SSRİ-nin dağılmaqda olduğu 1990-cı ildə yaşanmışdı. Rus siyasi elitası tabeçiliyindəki xalqlar arasında milli davaları qızışdırmaqda ustadır... Bu və digər amilləri nəzərə alan özbək hökuməti 2012-ci ildə təkrar KTMT-ni tərk etmişdir və bu dəfə birdəfəlik. Özbəkistan artıq Qoşulmama Hərəkatı ilə aktiv münasibətlər qurmaqda, regiondakı digər qonşuları ilə münasibətləri bərpa etməyə çalışmaqdadır. Ümumiyyətlə, Özbəkistan Qazaxıstanla birlikdə Mərkəzi Asiyanın iki əsas hərbi və enerji zəngini ölkəsi olduğu üçün Türkiyə müdafiə naziri Hulusi Akar bu iki ölkəni "bölgənin onurğa sütunu” adlandırmışdır. Akar 2020-ci ildə bölgəyə səfəri zamanı məhz bu iki ölkə ilə hərbi əməkdaşlıq sazişləri imzalamış və geniş ictimaiyyətdə bu, Türk Şurasının hərbi qanadı olacaq "Böyük Turan Ordusu”nun yaradılması istiqamətində atılmış ilk addım olaraq qiymətləndirilmiş, xüsusilə Rusiya media aləmində geniş narahatlıqlarla ifadə olunmuşdu. 2021-ci ilin 15 iyununda Türkiyənin Azərbaycanla müvafiq Şuşa Bəyannaməsi də hərbi ittifaqın yaradılmasını özündə ehtiva edir. Cənab Prezident İlham Əliyevin bugünlərdəki Özbəkistan səfərində Prezident Şavkat Mirziyoyevlə olduqca səmimi görüşü, ölkələr arasında münasibətlərin tarixi kökə bağlantısının, vahid dil və millət ünsürlərinin və türk kimliyinin vurğulanması, o cümlədən hərbi əməkdaşlığa dair sazişlər, bütün bunlar vahid bir ideya bütününün bir parçalarıdır. Bu, türk dünyasının etnik, milli, mədəni müstəvidə daha öncə baş tutan birləşdirilməsinin hazırda iqtisadi və hərbi sahədə birləşdirilməsi ilə davam etdirildiyini göstərir. Bu, gələcəkdə türk dünyasında geniş açılımlardan, lakin Rusiya tərəfindən gələ biləcək böyük təhlükələrdən xəbər verir. Artıq münaqişələrin arealının Mərkəzi Asiyaya doğru istiqamət aldığının şahidiyik. Yaxın gələcəkdə regionda olduqca canlı hadisələrə şahid olacağımızı ehtimal edirəm".
Xəbər lenti
-
16:31Hikmət Hacıyev: “Ermənistan 30 il ərzində işğal siyasəti aparsa da, Azərbaycan səhifəni çevirməyə hazırdır”
-
16:24Regional sabitliyə REGİONAL LİDERLƏ - "Qafqaz evi" ideyası reallaşır
-
13:51“Paşinyan belə reallığı qəbul edib, amma Əli Kərimli, Tofiq Yaqublu yox…” – DEPUTATDAN SƏRT SÖZLƏR!
-
11:46Sabirabadda "Səyyar Soft təlimlər" layihəsi həyata keçirilib
-
11:22Qarabağ erməniləri ilə danışıqları Azərbaycan tərəfindən kim aparır?
-
11:16Azərbaycan Gənc Tamaşaçılar Teatrında “Balaca Kişilər” tamaşası oynanılacaq
-
15:31Ulu öndər Heydər Əliyevin 100 illiyinə həsr olunmuş “Uğurlu neft strategiyası” adlı tədbir keçirilib.
-
11:58Tanınmış aparıcı, müənni Naid Şadxan bütün əyləncəli proqramlarını ləğv etdi
-
09:04“Dəniz Mall”-da “Sağlam olaq – Donor olaq” şüarı altında qanvermə aksiyası təşkil olunacaq
-
19:09“Aqroservis” ASC gübrənin satış qiymətində endirim edib
-
19:08Mina qurbanları və Azərbaycan vətəndaş cəmiyyəti təmsilçiləri BMT-yə birgə müraciət ünvanlayıblar
-
15:07Terror təşkilatçıları öz layiqli cavablarını alacaqlar - ƏLİ HÜSEYNLİ
-
14:49Aqrar Xidmətlər Agentliyinin sədr müavini Cəfər Məhərrəmov Hacıqabulda vətəndaşları qəbul edib
-
14:08Ermənistan silahlı qüvvələrinin “Tor” ZRK-sının məhvedilmə GÖRÜNTÜLƏRİ - VİDEO
-
14:04“Qisasımız ağır olacaq!” – Elşən Musayev
-
13:24“Fuad Qəhrəmanlının lideri Azərbaycan siyasətinin ən vicdansız nümayəndəsidir” MİLLƏT VƏKİLİ MÜNASİBƏT BİLDİRDİ
-
12:28“SSRİ qanla bərpa ediləcək” iddiası - Putinin deputatını kim danışdırır?
-
18:01Yeni təhsil portalı fəaliyyətə başladı-Edutime.az
-
15:50Millət vəkili Ramil Həsən Ucarda növbəti xoşməramlı aksiyaya start verdi
-
15:01“Bilik günü” münasibəti ilə İrsi qan xəstəliyindən əziyyət çəkən uşaqlara hədiyyələr təqdim olundu
-
18:58“Gətirdiyin, bəxş etdiyin demokratiya bax budur, əlahəzrət Amerika!”
-
15:01“Gənc Mülki Müdafiəçilər” düşərgəsinə yekun vurulub
-
09:30Hərbçimiz həlak oldu
-
16:58ASAN könüllülərindən növbəti səhnə işi
-
15:39ADAU-da 15 Sentyabr – Bilik Günü qeyd olunub
-
14:13QHT-lərə ayrılacaq qrant məbləğinin yuxarı həddi müəyyənləşdi
-
11:25Jurnalistlərin məktəbə tələsən birinciləri
-
10:58Xarici ölkələrin Baş prokurorları Fəxri Xiyabanı və Şəhidlər Xiyabanını ziyarət edib
-
09:28Xocalı, Xankəndi, Xocavənd və Qarabağın digər rayonlarından olan məcburi köçkünlər dünya ictimaiyyətinə müraciət ünvanlayıblar
-
19:53Hacıqabulda Aqrar İnnovasiya Festivalı keçirilib
-
15:35Taxıl biçininin təşkili ilə bağlı müsabiqənin qalibləri mükafatlandırılıb
-
15:22“Sərgilədiyi namərdliklərlə heç nəyə nail ola bilməyəcək” - DEPUTAT MÜNASİBƏT BİLDİRDİ
-
11:31Heç bir qüvvə mədəniyyətin inkişafına xidmət edən prosesin qarşısında maneəyə çevrilə bilməz — TƏHLİL
-
11:12"YAŞAT" Fondu tələbə adını qazananlara bu il də dəstək göstərir
-
16:00Millət vəkili Qənirə xanım Paşayeva Fəxri Üzv seçildi
-
11:39Ucalığa darıxan Nicat...
-
11:00DTX dövlətlərarası şəbəkəni ifşa etdi: Ekstremist qruplara çatdırılan milyonlar...
-
17:56“Aqroservis” ASC-nin sədri Elmin Rəhmanov Xaçmazda vətəndaşları qəbul edib
-
15:34İranlı general Bakıdan Ermənistanı ittiham etdi - Tehranla əlaqələr düzəlir?
-
16:59“Mənim Yuri Qaqarin olmaq şansım daha çoxdur, nəinki sənin iqtidar olmaq şansın.” - DEPUTAT
21 Sentyabr 2023
20 Sentyabr 2023
19 Sentyabr 2023
18 Sentyabr 2023
17 Sentyabr 2023
16 Sentyabr 2023
15 Sentyabr 2023
14 Sentyabr 2023
13 Sentyabr 2023
12 Sentyabr 2023
11 Sentyabr 2023
Digər xəbərlər
-
GÜNDƏM, SİYASƏT
“Paşinyan belə reallığı qəbul edib, amma Əli Kərimli, Tofiq Yaqublu yox…” – DEPUTATDAN SƏRT SÖZLƏR!
-
GÜNDƏM, SİYASƏT
Terror təşkilatçıları öz layiqli cavablarını alacaqlar - ƏLİ HÜSEYNLİ
-
GÜNDƏM, SİYASƏT
“Qisasımız ağır olacaq!” – Elşən Musayev
-
GÜNDƏM, SİYASƏT
Xocalı, Xankəndi, Xocavənd və Qarabağın digər rayonlarından olan məcburi köçkünlər dünya ictimaiyyətinə müraciət ünvanlayıblar
-
GÜNDƏM, SİYASƏT
Britaniya Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində keçirilən qondarma “seçkilər”i tanımır
-
GÜNDƏM, SİYASƏT
“Qubadın müdafiəsinə qalxan diletant aşpazlar bir məqamı unutmasınlar ki...” – Partiya sədrindən sərt sözlər!
-
GÜNDƏM, SİYASƏT
İrəvan KTMT-də fəaliyyətini dondurur, NATO-ya isə gərək deyil
-
GÜNDƏM, SİYASƏT
“AXCP-də qərarlaşan hər kəs elə Əli Kərimlinin tayıdır” - MÜNASİBƏT BİLDİRİLDİ
-
GÜNDƏM, SİYASƏT
Ağdam-Xankəndi yolu ilə bağlı razılığa gəlindi